.: Certyfikacja wyrobów :.

Janusz Sak
Biuro Badawcze ds. Jakości SEP
04-703 Warszawa, ul. Pożaryskiego 28
Telefon 812 35 07 Fax 812 35 00

1. Krajowy system badań i certyfikacji wyrobów.

1.1. Obszar regulowany przepisami bezpieczeństwa.

Podstawą prawną systemu jest nadal Ustawa o badaniach i certyfikacji z 3 kwietnia 1993r. z późniejszymi zmianami [1]. Uszczegółowienie przepisów ustawowych znajduje się w Rozporządzeniach Rady Ministrów [2], Ministra Gospodarki [3], [4] i Ministra Finansów [5],[6]. Nowe regulacje prawne wprowadziły możliwość wprowadzania wyrobów do obrotu, dla dostawców krajowych i producentów z krajów Unii Europejskiej, w alternatywny sposób. Obecnie są dwa dokumenty umożliwiające legalną sprzedaż wyrobów elektrycznych znajdujących się w wykazie Rady Ministrów [2]. Są to certyfikat uprawniający do znakowania wyrobów znakiem bezpieczeństwa "B" (zwany popularnie certyfikatem bezpieczeństwa lub certyfikatem "B") oraz świadectwo weryfikacji deklaracji zgodności producenta lub certyfikatu zgodności (zwane w skrócie świadectwem weryfikacji). Wybór, który dokument ma stanowić podstawę wprowadzania wyrobów do obrotu, należy do dostawcy. Wyboru tego nie mają dostawcy wyrobów produkowanych w krajach wschodnioeuropejkich, azjatyckich czy amerykańskich, z którymi Polska nie zawarła porozumień o uznawaniu deklaracji zgodności producenta. Oni nadal muszą uzyskać certyfikat "B" w polskiej jednostce certyfikującej. Uzyskanie każdego z wymienionych dokumentów jest uwarunkowane złożeniem odpowiedniego wniosku w polskiej jednostce certyfikującej wraz z kompletem załączników. Wśród nich zawsze musi być sprawozdanie z badań pełnych, wykazujące zgodność wyrobu z wymaganiami właściwej Polskiej Normy przedmiotowej. Jedyną różnicą w tym zakresie jest konieczność przedłożenia sprawozdania z badań w laboratorium akredytowanym w przypadku starania się o certyfikat "B", podczas gdy do ubiegania się o świadectwo weryfikacji wystarczy sprawozdanie z badań wykonanych w dowolnym laboratorium. Proces certyfikacji na znak "B" trwa 30 dni od daty rejestracji wniosku dostawcy, a wydanie świadectwa weryfikacji 21 dni. Należy podkreślić, że certyfikat "B" i świadectwo weryfikacji nie są dwoma równoważnymi dokumentami., chociaż oba pozwalają legalnie sprzedawać wyroby. Świadectwo jest wyłącznie potwierdzeniem, iż deklarację producenta zweryfikowano zgodnie z wymaganiami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki [4] i rola jednostki certyfikującej kończy się w momencie wystawienia dokumentu. Nie wolno dostawcy oznaczać wyrobów znakiem "B" posiadając tylko świadectwo weryfikacji, nawet jeśli poprzednio wyrób oznaczano znakiem "B" na podstawie certyfikatu, którego termin ważności upłynął. Wyroby oznaczone legalnie znakiem "B" stają się bardziej wiarygodne dla użytkownika w zakresie spełniania wymagań bezpieczeństwa. W procesie certyfikacji i badań uczestniczy "strona trzecia", niezależna od dostawcy. To ona potwierdza zgodność cech bezpieczeństwa z wymaganiami odpowiednich norm, ona ocenia warunki techniczno-organizacyjne do prowadzenia stabilnej produkcji lub system jakości dostawcy i ona sprawuje nadzór nad posiadaczem certyfikatu, prowadząc inspekcje rutynowe u dostawców i badania kontrolne wyrobów. W rezultacie tych działań dostawcy i ich klienci mają znacznie większy stopień zaufania do spełniania przez wyroby oznaczone znakiem "B" wymagań bezpieczeństwa użytkowania. Dlatego nawet jeśli wyroby elektryczne nie podlegają obowiązkowi oznaczania znakiem "B", celowe jest uzyskiwanie certyfikatu bezpieczeństwa, dającego przewagę konkurencyjną nad innymi dostawcami nie posiadającymi certyfikatów, szczególnie przy ubieganiu się o zamówienia publiczne. Dostawcy sprzedający wyroby bez dokumentów dopuszczających je do obrotu lub nie spełniające wymagań norm przywołanych w powyższych dokumentach podlegają sankcjom ekonomicznym. Wysokość sankcji wynosi 100% wartości wyrobów sprzedanych nielegalnie przez okres do 3 lat. Jest to kara dotkliwa i coraz bardziej realna, ze względu na rozszerzenie zakresu działania Inspekcji Handlowej o nadzór nad przestrzeganiem przepisów Ustaw dotyczących bezpieczeństwa wyrobów.

1.2. Obszar regulowany przepisami o efektywności energetycznej wyrobów.

Niektóre wyroby są objęte przepisami Ministra Gospodarki [7] w sprawie obowiązku określania efektywności energetycznej urządzeń i podawaniem jej w charakterystyce technicznej urządzeń oraz na etykietach umieszczanych na sprzęcie. Wyroby takie muszą spełniać wymagania efektywności energetycznej pod groźbą zakazu ich sprzedaży w przypadku nie spełnienia wymagań. Zakaz taki wprowadziła Ustawa "Prawo energetyczne" [8]. Wykaz obejmuje głównie wyroby elektryczne powszechnego użytku albo o dużym zużyciu energii. Dla każdej grupy wyrobów z wykazu określono dopuszczalne wskaźniki efektywności energetycznej i wzory etykiet. Producent musi sam określić dla swoich urządzeń wskaźniki efektywności, ale może w tym zakresie skorzystać z pomocy jednostki certyfikującej lub laboratorium badawczego i mieć potwierdzenie "strony trzeciej" dla podawanych danych, w postaci certyfikatu zgodności lub sprawozdania z badań. Dokumenty te są obecnie uzyskiwane w trybie dobrowolnym. Za nieprzestrzeganie obowiązku oznaczania wyrobów etykietami efektywności energetycznej producenci mogą być ukarani karami pieniężnymi nałożonymi na firmy w wysokości do 15% przychodu w poprzednim roku podatkowym oraz karą pieniężną egzekwowaną od kierownika firmy w wysokości do 300% wynagrodzenia miesięcznego.

1.3. Obszar dobrowolny.

Wyroby nie stwarzające zagrożenia lub bardzo małym ryzyku jego wystąpienia nie podlegają obowiązkowej certyfikacji i nie są objęte wykazem Rady Ministrów [2]. Jednak krajowy system przewiduje dla dostawców takich wyrobów możliwość ubiegania się o dobrowolny certyfikat bezpieczeństwa "B" [3]. Procesy certyfikacji i nadzoru nad posiadaczem certyfikatu przebiegają identycznie jak przy certyfikacji obowiązkowej. Polski Komitet Normalizacyjny jest właścicielem znaku zgodności z Polską Normą.(znak zgodności ). Na podstawie uzyskanej z PKN licencji jednostki certyfikujące prowadzą certyfikację dobrowolną na znak zgodności w trybie identycznym, jak na certyfikat "B". Istotną różnicą jest fakt, iż producent ponosi dodatkowo opłaty roczne na rzecz PKN z tytułu posiadania prawa do oznaczania wyrobów znakiem . Ponadto jednostki prowadzą certyfikację zgodności z wymaganiami dowolnych dokumentów normatywnych i przepisów prawnych. Jest to certyfikacja "typu wyrobu", potwierdzająca zgodność typu wyrobu z określoną norma przedmiotową lub wymaganiami przepisów prawnych. W tym rodzaju certyfikacji nie występuje ocena warunków produkcji, ani nadzór nad posiadaczami certyfikatów. W niektórych jednostkach, np. BBJ, można ubiegać się o certyfikaty międzynarodowe, na podstawie których łatwo jest otrzymać narodowy certyfikat danego kraju, praktycznie dający dopiero dostęp do danego rynku krajowego. Proces certyfikacji jest podobny, jak przy certyfikacji na znak "B", ale w zależności od systemu międzynarodowego jest certyfikat typu lub certyfikat z nadzorem nad jego posiadaczem. Do dostawcy należy rozważenie celowości uzyskania różnych certyfikatów w zależności od zamierzonego rynku zbytu czy panujących warunków konkurencji. Zawsze trzeba jednak pamiętać, iż najdroższą fazą certyfikacji jest badanie wyrobu. Stąd bardzo rozważnie należy podchodzić do wyboru laboratorium badawczego. Najlepszym wyborem są laboratoria powszechnie uznawane w kraju i zagranicą, do których należy BBJ mający podpisanych kilkanaście porozumień o wzajemnym uznawaniu certyfikatów i sprawozdań z badań z renomowanymi jednostkami europejskimi.

2. "Nowe i globalne podejście" w warunkach polskich.

Pojęcia "nowego" i "globalnego podejścia" znalazły się w Rezolucjach Rady Wspólnoty Europejskiej z roku 1985 i 1989 [9], [10]. Pełne brzmienie tych pojęć to "Nowe podejście do harmonizacji technicznej i norm" oraz "globalne podejście do oceny zgodności". Zasadniczymi elementami nowego podejścia są zasady:
- Harmonizacja przepisów i norm krajowych powinna być ograniczona do wymagań podstawowych zawartych w dyrektywach "nowego podejścia";
- Specyfikacje techniczne znajdują się w normach zharmonizowanych
- Wzajemne uznawanie badań i certyfikacji
Z kolei globalne podejście wprowadza tzw. moduły procedur oceny zgodności dotyczące fazy projektowania i produkcji wyrobu, zaleca stosowanie europejskich norm zapewnienia jakości serii EN ISO 9000 i EN 45000, promuje porozumienia wielostronne o wzajemnym uznawaniu badań i certyfikacji w obszarze dobrowolnym, określa programy prac redukujące różnice w państwach UE w sferze infrastruktury jakości (systemy metrologiczne, systemy akredytacji itp.). Uzupełnieniem "reguł gry" nowego i globalnego podejścia w sferze obrotu towarowego są dyrektywy dotyczące ogólnych zasad. Dyrektywa Rady z 1985r. ?Odpowiedzialność cywilna za wadliwe wyroby? [11] wprowadza zasadę odpowiedzialności dostawcy za szkodę wyrządzoną przez produkt wadliwy bez konieczności udowadniania winy dostawcy. Do wystąpienia o odszkodowanie wystarcza wykazanie związku przyczynowo-skutkowego między wadą wyrobu a szkodą. Dyrektywa Rady z 1992r. ?Ogólne bezpieczeństwo wyrobów? [12] przyjmuje zasadę, że w obrocie mogą być tylko wyroby bezpieczne i zobowiązuje rządy krajów członkowskich do ustanowienia instytucji nadzoru rynku dla kontroli przestrzegania tej zasady przez podmioty uczestniczące w obrocie towarowym. Stowarzyszenie Polski z Unią Europejską nakłada na rząd obowiązek wprowadzenia powyższych reguł do prawa polskiego. Obie dyrektywy ogólne zostały już wprowadzone do legislacji krajowej w postaci Ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów [13] oraz Ustawy o ochronie praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny [14]. Organem nadzoru rynku został ustanowiony Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, który swoje zadania w tej dziedzinie wykonuje przez Inspekcję Handlową. Jest wyposażony w szerokie kompetencje, aż do wydania nakazu zniszczenia produktów niebezpiecznych na koszt producenta. Ustawa nakłada obowiązek dbania o bezpieczeństwo użytkowników wyrobów na wszystkich, kto sprzedaje i pośredniczy w sprzedaży produktów. Kolejnym etapem wdrożenia zasad nowego podejścia było przyjęcie Ustawy o systemie oceny zgodności [15], która wprowadza pojęcie wymagań zasadniczych i zasady oceny zgodności wyrobów. Ustawa ma także umożliwić wprowadzanie do prawa polskiego dyrektyw nowego podejścia w postaci Rozporządzeń Rady Ministrów. Jednym z pierwszych wydanych Rozporządzeń jest rozporządzenie wprowadzające do prawa polskiego dyrektywą ?niskonapięciową? nr 73/23/EWG łącznie z dyrektywą 93/68/EWG, zwaną w skrócie dyrektywą LVD [16]. Rozporządzenie Rady Ministrów określa wymagania zasadnicze dla sprzętu elektrycznego, warunki i tryb dokonywania oceny zgodności oraz sposób oznakowania sprzętu elektrycznego. Przepisy dotyczą sprzętu elektrycznego zasilanego napięciem od 50V do 1000V prądu przemiennego i napięciem od 75V do 1500V prądu stałego z niewielkimi wyjątkami, np. nie dotyczy liczników energii elektrycznej oraz wtyczek i gniazd do użytku domowego. Do obrotu można będzie wprowadzać sprzęt skonstruowany zgodnie z zasadami dobrej praktyki inżynierskiej, nie zagrażający bezpieczeństwu ludzi, zwierząt domowych i mieniu oraz obowiązkowo oznakowany znakiem CE. Oznakowanie to wskazuje, że sprzęt spełnia wymagania zasadnicze zawarte we wszystkich rozporządzeniach, które go dotyczą i przewidują znakowanie CE. Warunkami umożliwiającymi znakowanie CE jest nie tylko spełnianie wymagań zasadniczych, ale także potwierdzenie ich spełniania oceną zgodności wykonaną na podstawie wewnętrznej kontroli produkcji, sporządzenie odpowiedniej dokumentacji technicznej oraz wystawienie deklaracji zgodności z wymaganiami zasadniczymi. Wymagania zasadnicze mają bardziej charakter celów do osiągnięcia. Projektowanie i produkcja wyrobu powinna zapewnić zgodność z zasadami ochrony ludzi i zwierząt w zakresie ochrony przed niebezpieczeństwem urazu mogącego powstać w wyniku dotyku bezpośredniego lub pośredniego, przed niebezpieczeństwem o charakterze nieelektrycznym, przed powstawaniem temperatury, łuku lub promieniowania niebezpiecznego i poprzez zastosowanie odpowiedniej izolacji. Ponadto montaż i przyłączenie wyrobu powinno być bezpieczne, a zastosowane środki techniczne powinny chronić ludzi, zwierzęta i mienie dzięki spełnianiu wymagań mechanicznych, odporności na wpływy nie mechaniczne w przewidywanych warunkach otoczenia i odporności na możliwe do przewidzenia warunki przeciążenia. Wymagane jest zamieszczanie podstawowych informacji o bezpiecznym użytkowaniu sprzętu na wyrobie lub w instrukcji oraz umieszczanie na produkcie nazwy producenta, znaku firmowego lub znaku towarowego. Przyjmuje się założenie, że sprzęt spełnia wymagania zasadnicze, jeśli jest zgodny z wymaganiami norm zharmonizowanych EN, lub norm IEC albo norm krajowych. Sprawozdanie z badań potwierdzające tą zgodność jest głównym elementem zestawu dokumentacji technicznej przechowywanej przez producenta. W jej skład wchodzą ponadto dane dotyczące konstrukcji, produkcji i działania, ogólny opis sprzętu, koncepcje konstrukcyjne, rysunki wykonawcze, schematy i opisy, wykaz zastosowanych w części lub całości norm oraz wyniki obliczeń konstrukcyjnych i sprawdzeń, a także wystawiona deklaracja zgodności. Dokumentacja ta powinna być przechowywana przez okres 10 lat od wyprodukowania ostatniego egzemplarza wyrobu. Deklarację zgodności wystawia producent, a gdy na terenie kraju nie on swego przedstawiciela deklarację wystawia importer. Deklaracja powinna zawierać imię i nazwisko (nazwę) i adres producenta lub przedstawiciela, opis sprzętu, odniesienie do przepisów Rozporządzeń i norm zharmonizowanych, wskazanie dokumentacji technicznej, na podstawie której jest deklarowana zgodność, dwie ostatnie cyfry roku , w którym naniesiono znak CE oraz imię i nazwisko osoby upoważnionej do składania podpisu w imieniu producenta. Kolejnym Rozporządzeniem Rady Ministrów wprowadzono do prawa polskiego dyrektywę Rady nr 89/392/EEC z dnia 14.06.1989r. o zbliżeniu przepisów prawnych dotyczących maszyn w państwach członkowskich, zwaną popularnie dyrektywą maszynową (skrót MACH) [17]. Rozporządzenie określa zasadnicze wymagania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy projektowaniu i wykonywaniu maszyn i elementów bezpieczeństwa, procedury oceny zgodności, rodzaje maszyn i elementów bezpieczeństwa dla których jest wymagany udział jednostki notyfikowanej w procedurze oceny zgodności oraz wzór znakowania CE. W odniesieniu do maszyn stwarzających głownie zagrożenia o charakterze elektrycznym stosuje polskie przepisy dyrektywy LVD [16]. Opisany wyżej system oceny zgodności sprzętu elektrycznego i maszyn ma zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2003r. Za nieprzestrzeganie przepisów ustawy o ocenie zgodności będzie groziła grzywna w wysokości do 100 tys. złotych. W obszarze sprzętu elektrycznego oczekuje się jeszcze na wydanie Rozporządzenia wprowadzającego do prawa polskiego dyrektywę Rady nr 89/336/EEC o zbliżeniu praw państw członkowskich dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej. [18].

3. BBJ-SEP wiodącą jednostką oceny zgodności wyrobów elektrycznych.

Biuro Badawcze ds. Jakości Stowarzyszenia Elektryków Polskich (BBJ) powstało w 1957 roku i stanowi kontynuację przedwojennego Biura Znaku Przepisowego SEP. BBJ to agenda działalności gospodarczej Stowarzyszenia, uczestnicząca w realizacji celów statutowych poprzez działalność certyfikacyjną, badawczą, inspekcyjną i normalizacyjną na rzecz jakości w obszarze szerokiej gamy produktów elektrycznych. Wraz ze zmianami w polskiej gospodarce i zgłoszeniem akcesu Polski do Wspólnoty Europejskiej, w latach 90-tych nastąpiły zmiany w organizacji i zarządzaniu w BBJ. Wdrożono systemy zapewnienia jakości w działalności certyfikacyjnej i badawczej uzyskując certyfikaty akredytacji Polskiego Centrum Akredytacji, potwierdzające nasze kompetencje techniczne i organizacyjne i zgodność systemów zapewnienia jakości z wymaganiami norm PN-EN 45011:2000 i PN-EN ISO/IEC 17025:2001. Dbałość o wysoki poziom techniczny usług, a tym samym o zaufanie klientów Biura, jest jednym z podstawowych celów polityki jakości BBJ. Wymiernym dowodem realizacji tego celu jest lojalność klientów, mierzona utrzymującą się roczną liczbą ok. 2000 certyfikatów i ok. 1500 badań i ok. 500 inspekcji. To w interesie klientów podpisano polisę ubezpieczeniową od odpowiedzialności cywilnej z tytułu działalności Biura. Biuro prowadzi certyfikację i badania sprzętu oświetleniowego i elektroinstalacyjnego, kabli i przewodów oraz aparatów elektrycznych niskiego napięcia i tych dziedzinach zajmuje pierwszą pozycję na rynku usług badawczych i certyfikacyjnych. Ponadto w ostatnich latach rozpoczęto certyfikację niektórych grup sprzętu elektronicznego i elektrycznego powszechnego użytku, gospodarstwa domowego, urządzeń biurowych i elektromedycznych. Uzupełniającą działalnością są szkolenia oferowane klientom z zakresu prawa związanego z obrotem towarowym, zasad i dyrektyw "nowego podejścia" czy systemów zarządzania jakością. Prowadzone są także inspekcje warunków techniczno-organizacyjnych do prowadzenia stabilnej produkcji i audity systemów jakości na zlecenie własnej jednostki certyfikującej oraz na zlecenia klientów zewnętrznych. Klienci BBJ mogą otrzymać bieżącą informację normalizacyjną i kupić normy i inne dokumenty normatywne. Biuro dysponuje laboratoriami we własnych siedzibach w Warszawie i Lublinie oraz placówką terenową w Gliwicach. Wyposażenie laboratorium oraz kompetentna kadra pracowników pozwala zaspokajać większość potrzeb klientów z zakresu badań i certyfikacji wyrobów. Oferowane są bowiem nie tylko certyfikaty w krajowym systemie badań i certyfikacji (na znak bezpieczeństwa "B", na znak zgodności z Polską Normą, certyfikat zgodności z dokumentem normatywnym), ale także certyfikaty międzynarodowe (certyfikat w systemie CB IECEE lub NTR w systemie CCA), albo pośrednictwo w uzyskiwaniu certyfikatów narodowych krajów europejskich na podstawie badań i certyfikatów wydawanych przez BBJ. Czyni to z BBJ-SEP wiodącą jednostkę certyfikującą w Polsce w obszarze wyrobów elektrycznych. Oferowane są usługi na dobrym poziomie za wartą tego poziomu cenę, wychodzące naprzeciw także terminowym wymaganiom klientów. Dewizą BBJ-SEP jest: jeden wyrób jedno badanie wszystkie niezbędne certyfikaty.
 

Bibliografia:

[1] Ustawa o badaniach i certyfikacji z dnia 3 kwietnia 1993 (Dz.U. 1993, nr55,poz.250, 1994, nr 27, poz.96, 1997,nr104, poz.661, nr121, poz.770, 1999, nr70, poz.776)
[2] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1999r. w sprawie wykazu wyrobów wyprodukowanych w Polsce, a także wyrobów importowanych do Polski po raz pierwszy, mogących stwarzać zagrożenie albo służących ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia lub środowiska, podlegających obowiązkowi certyfikacji na znak bezpieczeństwa i oznaczania tym znakiem, oraz wyrobów podlegających obowiązkowi wystawiania przez producenta deklaracji zgodności. (Dz.U. 2000, nr5, poz.53)
[3] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 marca 2000r. w sprawie trybu certyfikacji wyrobów (Dz.U. 2000, nr17, poz.219)
[4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 stycznia 2000r. w sprawie trybu wydawania dokumentów dopuszczających do obrotu wyroby mogące stwarzać zagrożenie albo które służą ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia i środowiska, wyprodukowane w Polsce lub pochodzące z kraju, z którym Polska zawarła porozumienie w sprawie uznawaniu certyfikatu zgodności lub deklaracji zgodności wystawianej przez producenta, oraz rodzajów tych dokumentów (Dz.U. 2000, nr5, poz.58)
[5] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 kwietnia 2001r. w sprawie sposobu ustalania opłat za czynności związane z badaniami i certyfikacją oraz weryfikacją. (Dz.U. 2001, nr38, poz.453)
[6] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 lipca 2000r. w sprawie sankcji ekonomicznych za wprowadzanie do obrotu wyrobów podlegających oznaczeniu znakiem bezpieczeństwa, a nie oznaczonych tym znakiem lub nie spełniających innych wymagań, a także za wykonanie usług nie spełniających odpowiednich wymagań (Dz.U. 2000, nr55, poz.661)
[7] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 maja 2001r. w sprawie wymagań w zakresie efektywności energetycznej (Dz.U. 2001, nr 59, poz.608)
[8] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne (Dz.U. 1997, nr54, poz.348) z późniejszymi zmianami.
[9] Rezolucja Rady Wspólnoty Europejskiej z dnia 7 maja 1985r. "Nowe podejście do harmonizacji technicznej i norm" [OJ No C 136, 4.06.1985]
[10] Rezolucja Rady Wspólnoty Europejskiej z dnia 21 grudnia 1989r. "Globalne podejście do oceny zgodności" [OJ No C 10, 16.1.1990]
[11] Dyrektywa Rady EWG nr 85/374/EWG z 25 lipca 1985r. "Odpowiedzialność cywilna za wadliwe wyroby" [OJ No L 210,7.8.1985]
[12] Dyrektywa Rady EWG nr 92/59/EWG z 29 czerwca 1992r. "Ogólne bezpieczeństwo wyrobów" [OJ No L 228, 11.8.1992]
[13] Ustawa z dnia 22 stycznia 2000r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz.U. 2000, nr15, poz.179)
[14] Ustawa z dnia 2 marca 2000r o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. 2000, nr22, poz.271)
[15] Ustawa z dnia 28 kwietnia 2000r. o systemie oceny zgodności, akredytacji oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 2000, nr 43, poz.489)
[16] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2001r. w sprawie wymagań zasadniczych dla sprzętu elektrycznego, warunków i trybu dokonywania oceny zgodności oraz sposobu oznakowania sprzętu elektrycznego [Dz.U. 2001, nr 120, poz.1276]
[17] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2001r. w sprawie wymagań zasadniczych dla maszyn i elementów bezpieczeństwa podlegających ocenie zgodności, warunków i trybu dokonywania oceny zgodności oraz sposobu oznakowania tych maszyn i elementów bezpieczeństwa [Dz.U. 2001, nr 127, poz. 1391]
[18] Dyrektywa Rady 89/336/EEC z 3 maja 1989r. o zbliżeniu praw państw członkowskich dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej [OJ No L 139, 23.5.1989] (tekst polski "Dyrektywy dotyczące niskiego napięcia i kompatybilności elektromagnetycznej" wydawnictwo Funduszu Współpracy, Warszawa 1998)